Yaylacılar Köyü Tarihi Değirmeni — Detaylı Bilgi

Kısa tanıtım

Yaylacılar Köyü’nde bulunan taş değirmen, bölgenin geleneksel tarım-kır yaşamının; tarımsal üretim, toplumsal dayanışma ve teknik zanaatkârlık geleneğinin somut bir örneğidir. Doğu Karadeniz Kültür Envanteri ve yerel kaynaklarda yapı kültürel nitelikli bir taş yapı olarak kayda geçirilmiştir.

Konum ve tarihçe

• Değirmen, Yaylacılar Köyü içinde yer alır; yapının yerel kaynaklara göre 20. yüzyılın ortalarına tarihlenen bir onarımdan veya yeniden yapımından izler taşıdığı; giriş kapısı üstünde tarih/ibare bulunduğu kayıtlıdır. (Kaydında 1958 tarihine dair bir ibare görülmüştür.)

• Köyün iklimi, çay ve farklı tarım ürünleriyle geçinen kırsal nüfusun geleneksel olarak bu tür değirmenleri kullandığı bir coğrafyadır; değirmen hem yerel ekonominin parçası hem de sosyal yaşamın mekânlarından biridir.

Mimari ve yapısal özellikler

• Malzeme ve yapı tekniği: Yapı kesme taş malzemeden inşa edilmiştir; taş işçiliği dikkati çeker. Duvarlar sağlam taş örme tekniğiyle yapılmıştır.

• Plan: Dikdörtgen planlı bir yapı olarak kaydedilmiştir.

• Çatı: Beşik çatı (çatı örtüsü iki eğimli formda) biçimindedir ve çatı kaplamasında Marsilya (kiremit) tip kiremit kullanıldığı belirtilir.

• Giriş/cephe: Giriş kapısının üzerinde bir tarih veya yazıt (kayda geçen örnekte “1958/2/10 Merozelkifkos” benzeri bir ibare) mevcuttur; bu, ya yapım/onarım tarihine ya da hayır sahibine işaret edebilir.

• İç düzen: İç mekânda değirmen taşı (taş mil üzerinde dönen taş), ocak bölümü ve mekanik tertibatın izleri yer alır. Döşeme bölümlerinde kısmen beton uygulaması görülmektedir; bu, yapıdaki bazı yenileme/onarım müdahalelerinin işaretidir.

• Mekanik izler: Değirmen mekanizmasının taşıyıcı ve öğütme parçalarına ilişkin eski taş işçiliği ve metal bağlantı elemanlarının fiziksel izleri mevcuttur.

İşlev ve çalışma şekli (kısa açıklama)

• Geleneksel su veya rüzgâr destekli değirmenler gibi, bu tür taş değirmenlerde tahıl (arpa, buğday vb.) öğütülürdü. Yerel bağlamda küçük çiftliklerin ve köy halkının un ihtiyacını karşılamada kullanılmış olması muhtemeldir.

• İç mekânda bulunan değirmen taşı ve ocak, yapının aktif kullanım dönemi hakkında ipuçları verir; mekanik düzeneklerin türü (su çarkı, kayış-gidon tertibatı vb.) yerinde incelenerek kesinleştirilebilir.

Kültürel ve toplumsal önemi

• Değirmen, köy topluluğunun ekonomik yaşamının yanı sıra sosyal buluşma ve yardımlaşma noktalarından biridir. Eskiden öğütme günü ve değirmen etrafında adeta bir sosyal ritüel söz konusuydu.

• Yapı, yerel mimari örüntülerini ve taş işçiliğini belgeleyen bir kültürel miras unsurudur; bölgenin somut kültürel mirasının korunması açısından değerlidir.