1) Kısa coğrafya & kimlik

İyidere, Rize iline bağlı küçük bir Karadeniz sahil ilçesidir. Yüzölçümü ~25 km², Rize merkezine ~14 km uzaklıktadır; kuzeyde Karadeniz kıyısı, güneyde Kaçkar etekleri bulunur. İyidere sahil şeridinde Yalıköy ve Sarayköy gibi mahalle/plaj noktaları, içerde dağınık çay-terasları ve mağaralar (örn. Pileki) vardır. 

2) Antik çağ (MÖ — Roma/Byzantion dönemleri)

• Bölgeye dair yerel kaynaklar İyidere civarının M.Ö. 700’lü yıllarda “Miyetos’lular” (Miletoslular bağlantısı belirtilir) tarafından yerleşildiğini belirtir; daha geniş Karadeniz kıyıları ise İyon/İyonyalı koloniler ve Pontos coğrafyasının bir parçası olmuştur. (Bu, Karadeniz kolonizasyonu bağlamında anlaşılmalıdır — bölge düzlemi küçük yerleşmelerle birlikte Pontus’un etki alanındaydı.) 

3) Ortaçağ — Osmanlı dönemi

• Bölge önce Roma, sonra Bizans / Pontus Rum yönetimleri altındaydı. 1461’de Fatih Sultan Mehmet zamanında Trabzon Rum İmparatorluğu (Trabzon) topraklarıyla birlikte Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Osmanlı idari kaydında İyidere eski adıyla (Aspet vb.) nahiye/bucak statüsünde yer almıştır. 

4) 19. yüzyıl sonu — 20. yüzyıl: demografik dönüşümler ve savaşlar

• Bölge, Osmanlı son döneminde etnikçe karışıktı: Karadeniz kıyısında Türkler, Lazlar, Pontus Rum toplulukları ve diğer yerel gruplar birlikte yaşamışlardır. 20. yüzyıl başında (özellikle I. Dünya Savaşı sırasında) Doğu Karadeniz kıyıları Rus İmparatorluğu’nun harekâtlarına maruz kalmış, 1916’da Trebizond (Trabzon) kampanyasıyla Ruslar bölgeyi ele geçirmiştir; Rize ve çevresi kısa süreli işgaller görmüştür. Bu işgal ve savaş, bölgedeki nüfus kompozisyonunu ve güvenlik/demografik akışları etkilemiştir (sonrasında 1920–1923 süreçleri, nüfus mübadeleleri ve yeni sınır düzenlemeleri bölgede etkili olmuştur). 

5) Ekonomi, ticaret ve geçim kaynakları (geçmişten günümüze)

• Geleneksel olarak bölge balıkçılık, küçük ölçekli tarım ve taşçılık/orman ürünlerine dayalıydı. Ancak 20. yy ortalarından itibaren çay tarımı bölge ekonomisini domine etmiştir: İyidere’de çok sayıda yaş çay işletmesi ve kuru çay paketleme tesisleri vardır; ilçede önemli sayıda çay üreticisi ve çay fabrikası istihdam sağlar. (İlçe kaynakları yıllık kuru çay üretimi ve üretici sayıları hakkında yerel rakamlar verir.) 
• Güncel ve stratejik bir gelişme: “Rize İyidere Lojistik Limanı” projesi — ulusal düzeyde desteklenen büyük bir liman/lojistik yatırım projesidir. Proje tamamlandığında Karadeniz havzasında yüksek tonajlı gemileri ağırlayacak, konteyner/Ro-Ro/dökme yükleri hedefleyen bir lojistik merkez olması planlanmıştır; bunun bölge ticaretine, istihdama ve karayolu-lojistiğe etkileri büyük olacaktır (projeye ilişkin resmi açıklamalar ve bakanlık haberleri mevcuttur). Bu liman projesi ve altyapı, İyidere’nin geleneksel ekonomik yapısını değiştirebilecek büyüklükte bir yatırımdır. 

6) Nüfus — güncel veriler ve eğilimler

• İyidere’nin güncel nüfus büyüklüğü yıllara göre değişir; nüfus kaynak siteleri 2024 için İyidere nüfusunu ~8.600 civarı olarak gösterir (ilçe merkez / köy dağılımı ve cinsiyet kırılımı gibi detaylar ilgili nüfus veri sitelerinde yer alır). Rize il genelinde ise nüfus ~347.000 düzeyindedir (2024 verileri). Bu rakamlar göç, iç göç (büyük kentlere) ve demografik eğilimler nedeniyle yıllar içinde dalgalanma gösterir. 

7) Bölgede yaşanan savaşlar / çatışmalar — özet

• Antik çağlardan itibaren bölge, klasik dönem kolonizasyonu ve Helenistik/Roma siyaset değişimleriyle çeşitli askeri/siyasi etkilere maruz kaldı (bölge Pontus’un içinde veya sınırında kaldı).
• I. Dünya Savaşı sırasında 1916’daki Rus ilerlemesi (Trebizond Kampanyası) Karadeniz kıyısını etkiledi; Rus askerî harekâtları sonucu Trabzon ve Rize bölgesi geçici sürelerle Rus kontrolüne girdi. Bu işgaller yerel nüfus üzerinde sert etkiler yaptı (göçler, mal kayıpları, güvenlik sorunları). 

8) İdare ve belediye başkanları (son dönemler)

Aşağıda son dönemlere ait bazı belediye başkanları / dönemler (yerel resmi kaynaklardan derleme):

• Saffet METE — İyidere Belediye Başkanı (2019 seçimiyle göreve geldi; 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde tekrar seçildi/yeniden başkan olarak sonuçlar yayımlandı). (İlçe belediyesi sayfası ve 2024 seçim sonuç sayfaları bu bilgiyi doğrular.) 
• Önceki dönemde (örnek olarak sayılan) Ahmet METE gibi yerel isimler farklı dönemlerde başkanlık yapmışlardır — belediye sitesinde “Eski Başkanlar / Başkanlar” bölümü bu tür geçmiş dönemlerin listesini verir; belediyenin kendisinde geçmiş başkanların dönemleri ve özgeçmiş bilgileri bulunur. (Belediye sitesindeki arşiv ve “Eski Başkanlar” sayfası). 

(Eğer isterseniz belediye sitesindeki “Eski Başkanlar” sayfasındaki tüm isimleri ve dönemlerini madde madde çıkarıp size tablo halinde sunabilirim — hangi format istersiniz: kısa liste, tablo, CSV?)

9) Kültür — toplum yapısı & dil

• Bölge halkı büyük oranda Karadeniz Türk toplumunun bir parçasıdır; tarih boyunca Lazca, Pontus Rumca konuşan toplulukların varlığı belgelenmiştir. Folklor, düğün-gelenekleri, halk oyunları gibi Karadeniz kültür öğeleri yaygındır. Çay tarımı ve yerel kooperatifler toplum hayatında belirleyici rol oynar. 

10) Kaynakların kısa değerlendirmesi / güvenilirlik notu

• İlçe tarihçesi, demografi ve idari bilgiler için en güvenilir birincil kaynak belediyenin kendi sayfaları ve Resmî Gazete / mevzuat kayıtlarıdır (belediye sayfası metinleri doğrudan referans alınmıştır). 
• Nüfus verileri için TÜİK en ideal kaynak olmakla birlikte bazı halka açık siteler (nufusu.com, nufusune.com) güncel özetler sunuyor; resmi TÜİK veri tabanına bakmak isterseniz daha detaylı yıllık kırılımlar sağlar. 
• Bölgesel savaş/işgal bilgileri için I. Dünya Savaşı’nın Karadeniz ayağı (Trebizond Campaign / Rus işgali) ile ilgili tarihî çalışmalar ve çevrimiçi ansiklopediler (1914–1918 çevrimiçi ansiklopedisi, İng./Türkçe kaynaklar) takip edilebilir. 
• Lojistik Liman projesi hakkında güncel ve resmi açıklamalar Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ve devlet haberlerinde yer alıyor; proje tarihleri zaman zaman güncellenmektedir (açılış/işletmeye alma tarihleri ertelenebiliyor). Bu sebeple limanın planlanan işletmeye giriş yılı gibi ayrıntılar için son bakanlık açıklamalarına bakmak faydalı olur.